ساعت آفتابی

ساعت آفتابی وسیله‌ای است که زمان را با استفاده از مکان خورشید در آسمان می‌سنجد.

معمول ترین نوع ساعت آفتابی از میله ای ساخته شده است که روی صفحه‌ای قرار دارد و ساعت های شبانه روز روی صفحه نشانه گذاری شده‌اند. وقتی مکان خورشید در آسمان عوض می‌شود، مکان سایهٔ میله هم روی صفحه جابه‌جا می‌شود و ساعت را نشان می‌دهد.

هرگاه جسمی بین خورشید و سطح زمین قرار گیرد سایه تشکیل می شود. به دلیل حرکت دورانی زمین این سایه حرکت می کند. چنانچه اطراف محل تشکیل سایه مدرج می توان از آن جهت تععین زمان استفاده کرد، این یک ساعت آفتابی است. نحوه قرار گیری مانعی که باعث تشکیل سایه می شود و محلی که سایه بر روی آن حرکت می کند می تواند به اشکال و فرم های گوناگون ساخته شود.

ساعتهای آفتابی در اکثر کشورهای پیشرفته بوسیله مجسمه سازان و معماری برجسته ساخته می شود و در فضاهای باز مورد استفاده قرار گیرد. ساعتهای آفتابی وسایلی برای زمان سنجی به کمک نور ( سایه ) خورشید هستند که با توجه به حرکت ظاهری خورشید در طول روز زمان را نشان می دهند.

این ابزار تا قبل از ساخته شدن ساعت های مکانیکی استفاده فراوانی داشته اند. ساعتهای آفتابی به اشکال گوناگون ساخته می شود و در هر نوع مدرج کردن صفحه ساعت محاسبات خاص خود را دارد. که با توجه به محل نصب ساعت انجام می شود.

تاریخچه ساعتهای آفتابی

 بر اساس نوشته های هرودوت، تاریخچه ساعتهای آفتابی به پیش از ۵۰۰۰ سال پیش بازمی گردد. هرودوت منشاء این ابزار های سنجش زمان را به سومری ها و کلدانی ها نسبت می دهند؛ اقوام پیشروی که در بین النهرین زندگی می کردند.

تقسیم بندی ۲۴ ساعته زمان که امروزه نیز آن را به کار می بریم یادگاری از این قوام است. رواج فراوان ساعتهای آفتابی نزد رومیان باعث تلفیق طرح و اعداد یونانی با ساعت ها گشته به طوری که امروزه استفاده از اعداد یونانی برای ساعت های مکانیکی نیز کاربرد فراوان دارد.

همان طور که گفته شد امروزه در شهر ها ساعتهای آفتابی استفاده فراوانی دارد. هم اکنون در کشور فرانسه طبق آماری ۳۰ هزار ساعت آفتابی موجود است. در انگلستان با وجود اینکه ۷ یا ۸ ماه از سال ابری و بارانی است تعداد بیشماری ساعت آفتابی و هزاران انجمن کوچک و بزرگ دوست داران ساعت افتابی وجود دارد.

در این میان کشور ما از پشتوانه غنی علمی و فرهنگی و مخصوصآ در نجوم برخوردار است و دارای مفاخری مانند عبدالرحمن صوفی و خواجه نصیرالدین طوسی قیاس الدین کاشانی و… می باشد که در زمان خود مراجع علم ستاره شناسی و هیئت بودند و تالیفاتی در زمینه ساخت انواع ابزار نجومی مانند ساعتهای آفتابی و اسطرلاب نیز داشته اند.در حالی که امروزه ما از وجود این مفاخر و افتخار به آنها غافل شدیم و کشور های دیگر برای این بزرگان یادبود می سازند.

ساعتهای آفتابی به اشکال گوناگون ساخته می شود امروزه ما تعداد انگشت شماری ساعتآفتابی در کشورمان داریم. مانند ساعت آفتابی شهر مراغه و کتابخانه ملی ایران که متاسفانه هر دو توسط آقای دنی ساوا از طرف رایزنی سفارت فرانسه ساخته شده اند. در حالی که افرادی در داخل کشور هستند که توانایی انجام این کار را دارند.

مزایای ساعتهای آفتابی

اکثرا این سؤال پیش می آید که با وجود ساعت های پیشرفته و مدرن امروزی ضرورت ساخت ساعتهای آفتابی چیست؟

ساعتهای آفتابی تنها ابزار نجومی است که در روز به کار گرفته می شود و مردم به آسانی با طرز کار آن آشنا می شوند و با آن ارتباط برقرار می کنند. همچنین ساعت آفتابی عرصه گسترده ای جهت ایده ها و خلاقیت های هنری و نجومی است و محلی زیبا جهت تزیین مکان های عمومی، مراکز علمی و منازل می باشد.

در کشورهای غربی ساخت ساعتهای آفتابی همواره مورد حمایت و تشویق گروه های هوادار محیط زیست و طبیعت، شهرداری ها، آموزش و پرورش و… به عنوان عاملی جهت گرایش به طبیعت و حفظ آن بوده است.

در بعضی از برندهای ساعت مچی از جمله جی شاک و تیسوت هم از قابلیت خورشیدی برای شارژ باطری این ساعت ها استفاده شده است که تکنولوژی منحصر بفرد خود را دارا می باشند.